H ιριδολογία είναι μία εναλλακτική μέθοδος διαγνωστικής ιατρικής, όπου εξετάζεται η ίριδα του ματιού με σκοπό να γίνει διερεύνηση τόσο των γενετικών προδιαθέσεων του ατόμου όσο και της τρέχουσας κατάστασης της υγείας του. Η μέθοδος στηρίζεται σε ισχυρές ενδείξεις, ότι κάθε όργανο στο ανθρώπινο σώμα αντιστοιχεί σε ένα μέρος της ίριδος. Σημάδια ή χρωματικές μεταβολές που υπάρχουν στην αντίστοιχη ζώνη μπορούν να μας πληροφορήσουν για το είδος της γενετικής τους ευαισθησίας αλλά και για την τωρινή κατάσταση της υγείας τους. Συμβιώνει με τις αρχές της υγιεινής διατροφής και με ένα ολόκληρο φιλοσοφικό σύστημα πάνω στην υγεία και στον τρόπο ζωής. Χρησιμοποιεί την τεχνολογία και συνδυάζει τις αρχές της επιστήμης και της παραδοσιακής ιατρικής.

Ο ιριδολόγος αναλύοντας τους σχηματισμούς και τις χρωματικές διαφορές με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας και με βάση κάποια αντικειμενικά κριτήρια βγάζει συμπεράσματα για την κατάσταση των ιστών του σώματος, αλλά και για την σχέση των οργάνων μεταξύ τους. Έτσι, μπορεί να προγνώσει και να συμβάλλει στο να εμποδισθεί μία ασθένεια πριν από την κλινική εκδήλωσή της. Μπορεί όμως και να παρακολουθήσει την εξέλιξη και την ίαση ή επιδείνωση μιας ασθενείας και να βγάλει συμπεράσματα για την σωστή ή όχι θεραπεία.

Η ιριδολογία είναι μία απλή, ανώδυνη, οικονομική, μη επεμβατική μέθοδος και δεν ενέχει παρενέργειες ή κινδύνους για τον ασθενή.

Χρειάζεται αρκετά μεγάλη μεγέθυνση και τέλειος εξοπλισμός ώστε να μπορέσουμε να παρατηρήσουμε τις απειροελάχιστες αλλοιώσεις που μοιάζουν με μικροσκοπικές κουκκίδες για την συλλογή πληροφοριών που θα βοηθήσουν στην διαδικασία της ιριδοσκόπησης. Ένα άλλο λεπτό σημείο είναι ότι η ίριδα δεν είναι επίπεδη επιφάνεια, αλλά παρουσιάζει έντονα ανάγλυφη μορφή που μοιάζει περισσότερο με κρατήρα. Η απλή φωτογράφιση δεν μπορεί να απεικονίσει αυτό το ανάγλυφο.

Μέσα από τα μηχανήματα παρατήρησης (ιριδοσκόπια), η εικόνα εμφανίζεται στερεοσκοπική. Οι πιο πολλοί ιριδολόγοι χρησιμοποιούν, όπως και οι οφθαλμίατροι, μια σχισμοειδή λυχνία με ειδική κεφαλή που μπορεί να μεταφέρει την εικόνα σε ηλεκτρονικό υπολογιστή ή σε φωτογραφική μηχανή ή βίντεο, ώστε να μπορεί να γίνει καταγραφή της εικόνας για περαιτέρω μελέτη. Η διάγνωση δεν θα πρέπει να γίνεται με την φωτογραφία και μόνο, αφού αυτή δεν μας παρέχει στερεοσκοπική άποψη.

Η εικόνα της ίριδας στην συνέχεια μεγεθύνεται πολλές φορές και η επιφάνειά της υποδιαιρείται σε αρκετές δεκάδες τομείς όπου ο καθένας αντιστοιχεί σε κάποιο όργανο ή λειτουργία του σώματος. Ανάλογα με τα σημάδια που βρίσκονται αποτυπωμένα στους διάφορους τομείς της ίριδας, βγαίνουν τα συμπεράσματα για τις προδιαθέσεις ή δυσλειτουργίες του υπό εξέταση άτομου. Μηχανήματα που μπορούν να παρέχουν στερεομετρικά την ίριδα υπάρχουν στην Ιαπωνία, όμως είναι αρκετά δύσχρηστα και το κόστος τους είναι επί του παρόντος απαγορευτικό για τους περισσότερους ιριδολόγους.

Η ίριδα (το έγχρωμο τμήμα του οφθαλμού) λειτουργικά παίζει τον ρόλο του διαφράγματος, και ελέγχει την ποσότητα του φωτός που εισέρχεται στο μάτι. Αποτελείται δε από δυο μυς που τροφοδοτούνται από ένα εξαιρετικά πολύπλοκο δίκτυο αγγείων και νεύρων. Το χρώμα της ίριδας αποδίδεται  στην ποσότητα της μελανίνης που περιέχεται σε αυτήν. Η μελανίνη προσδίδει το χαρακτηριστικό καφέ χρώμα σε αυτήν, ενώ η απουσία της κάνει την ίριδα να φαίνεται γαλάζια λόγω της πληθώρας των αγγείων που περιέχει. Το καφέ και το μπλε χρώμα θεωρούνται τα φυσιολογικά χρώματα της ίριδας, ενώ όλοι οι άλλοι χρωματισμοί οφείλονται σε χημικές ενώσεις που προέρχονται από διαταραχές του μεταβολισμού, και μέσω της κυκλοφορίας εναποτίθενται στους ιστούς της ίριδας, κατά την περίοδο σταθεροποίησης της δομής της. Η ίριδα σταθεροποιείται στα πρώτα  χρόνια της ζωής του ανθρώπου, και μετά παραμένει σχεδόν σταθερή. Η δομή της ίριδας παρουσιάζει συχνά ανάγλυφες αλλοιώσεις που φαίνονται σαν ρωγμές η κρατήρες. Οι αλλοιώσεις αυτές καθώς και οι χρωματικές παρεκκλίσεις από το φυσιολογικό, ερμηνεύονται από την επιστήμη της ιριδολογίας σαν παρεκκλίσεις από την γενετική τελειότητα και προσδιορίζουν την ιδιοσυγκρασία-ιδιοσυστασία του η οποία είναι και μοναδική.

Μέσω της ιριδοσκόπησης επιτυγχάνεται η ανίχνευση-διερεύνηση-διαπίστωση, γενετικά προκαθορισμένων προδιαθέσεων που στην γλώσσα της λειτουργικής η συμπληρωματικής ιατρικής  ονομάζονται ιδιοσυγκρασία-ιδιοσυστασία. Όλοι οι άνθρωποι έχουν κάποιες προδιαθέσεις οι οποίες με τις κατάλληλες προϋποθέσεις δημιουργούν μελλοντικά παθήσεις. Δεν υπάρχουν γενετικά τέλειοι οργανισμοί.

Το αντικείμενο εξέτασης της ιριδολογίας είναι η ανάλυση των Ιριδολογικών ευρημάτων ως ανωτέρω.

Οι περισσότερες χρόνιες παθήσεις δημιουργούνται από τον συνδυασμό κάποιας γενετικά προκαθορισμένης προδιάθεσης και κάποιου εξωτερικού παράγοντα που επιδρά δυσμενώς πάνω στον οργανισμό σύμφωνα με το παρακάτω σχήμα:

Γενετική Προδιάθεση

+

Παράγοντες: κακή διατροφή, καιρικές συνθήκες, μόλυνση περιβάλλοντος, άγχος, αρνητικά συναισθήματα, ελλιπής ανάπαυση κλπ

=

Προκλινικό στάδιο: λειτουργικά  συμπτώματα χωρίς παθολογικά ή εργαστηριακά ευρήματα που έρχονται και φεύγουν

Κλινικά εκδηλωμένη πάθηση: Μόνιμα συμπτώματα που συνοδεύονται από κλινικά και εργαστηριακά ευρήματα

Η ιριδοσκόπηση δεν έχει καμία σχέση με την συνηθισμένη οφθαλμιατρική εξέταση ο σκοπός της οποίας είναι διαφορετικός. Η ιριδοσκόπηση δεν αποτελεί από μόνη της τελική ιατρική διάγνωση, μπορεί όμως να συμβάλλει σε αυτήν, αναλύοντας το γενετικό υπόβαθρο πάνω στο όποιο στηρίζεται μια πάθηση καθώς και αλλοιώσεις της ίριδας που οφείλονται στην πάθηση.

Η Ιριδολογία είναι μια αναπτυσσόμενη επιστήμη. Οι μέχρι τώρα γνώσεις μας παρέχουν την δυνατότητα:

• παροχής πληροφοριών για την ιδιοσυγκρασία-ιδιοσυστασία του υπό εξέταση άτομου για την άσκηση προληπτικής ιατρικής σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες ιατρικές γνώσεις.
• παροχής συμπληρωματικών πληροφοριών που αφορούν την ιδιοσυστασία-ιδιοσυγκρασία και μπορεί να επηρεάζουν την εξέλιξη μιας πάθησης και συνεπώς μπορούν να βοηθήσουν στην καλύτερη σχεδίαση και εξατομίκευση της θεραπείας.
• παροχής συμπληρωματικών πληροφοριών  για τον ασθενή όπου μαζί με τις ιατρικές του εξετάσεις και το ιατρικό του ιστορικό βοηθούν στην διάγνωση και θεραπεία της πάθησης του.

Η ιριδολογία είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων αλλά στην εποχή μας ήρθε στην επιφάνεια από τον Ούγγρο γιατρό Ignatz von Péczely τον 19ο αιώνα. Ξεκίνησε την δημιουργία του χάρτη του ματιού παρατηρώντας τις ομοιότητες στις ίριδες των ασθενών του που είχαν παρόμοιες ασθένειες.

Οι προσπάθειες να γίνουν αντιληπτές οι αλλαγές στο μάτι και να συσχετιστούν με αλλαγές στο ανθρώπινο σώμα λέγεται ότι χρονολογούνται από την εποχή των πρώτων Χαλδαίων. Οι πρώτοι λαοί που χρησιμοποίησαν την ίριδα για διαγνωστικό σκοπό στο μακρινό παρελθόν μας άφησαν για μαρτυρία σε σπηλιές της Μικράς Ασίας σκίτσα της ίριδας, με τα οποία συνέδεαν τον οργανισμό. Πριν από 3.000 χρόνια, στην Ινδία και στην Κίνα εφάρμοζαν την αναγνώριση ασθενειών μέσω του ματιού. Παρατηρούσαν όχι μόνο την ίριδα αλλά και την κατάσταση των βλεφάρων, τον σκληρό χιτώνα (ασπράδι ματιού) και την κόρη (ανατομία).

Στην Αρχαία Ελλάδα, υπάρχουν παρόμοιες αναφορές τόσο στη σχολή του Ιπποκράτειου Σαλερίνου όσο και στον Φιλόκρατο, αλλά και στον Αριστοτέλη (384-322 πχ) που παρατηρώντας την ίριδα και την προοδευτική σταθεροποίηση της δομής της, γράφει σχετικά: "Τα μάτια όλων των νεογέννητων είναι ανοιχτόχρωμα". Μεγάλη ανάπτυξη είχε και η διδασκαλία του Αριστοτέλη για την σχέση του χαρακτήρα με την κατασκευή και έκφραση του ανθρώπινου σώματος και προσώπου, που ήταν γνωστή ως φυσιογνωμική.

Με την διάγνωση μέσω της ίριδος ασχολήθηκαν και οι Αιγύπτιοι γιατροί στην εποχή του Τουταγχαμών. Ονομαστός έμεινε ο μάγος-θεραπευτής Ελ Κακσού, που δόξασε την ιριδολογία και την έκανε γνωστή από την Αίγυπτο ως την Βαβυλώνα, το Θιβέτ και την Ινδοκίνα. Περιέγραψε τον τρόπο διάγνωσης σε δύο παπύρους μήκους 50 μέτρων, που βρέθηκαν στις ανασκαφές τάφων στη Γκίζα. Τώρα, φυλάσσονται στην βιβλιοθήκη του Βατικανού. Σ' αυτούς γίνεται αναφορά για κάποιο μηχάνημα "φωτογράφισης" με ειδική επικάλυψη. Ο Ελ Κακσού τις τοποθετούσε σε απόσταση 2 εκατοστών από το μάτι του ασθενούς επί 4 λεπτά. Και μετά, με κάποια χημική διεργασία, εμφανιζόταν η έγχρωμη εικόνα. Στο Θιβέτ έδιναν μεγάλη σημασία για την διάγνωση στην όψη του δέρματος, της γλώσσας, των ματιών, στον τύπο των κινήσεων και της αναπνοής.

Ο Theodor Kriege αναφέρει ότι η πρώτη σύγχρονη καταγεγραμμένη αναφορά στην ιριδοανάλυση πρέπει να αποδοθεί στον γιατρό Philippus Meyens, ο οποίος στο βιβλίο του Chiromatika medica που εκδόθηκε στα 1670 στη Δρέσδη περιγράφει τα αντανακλαστικά χαρακτηριστικά της ίριδος ως εξής (απόσπασμα από τους Herget aus Rossdorf): “ Το πάνω μέρος αντιπροσωπεύει το κεφάλι. Εφόσον το στομάχι έχει στενή σχέση με αυτό, όλες οι ασθένειες που έχουν τη βάση τους στο στομάχι εντοπίζονται στα μάτια. Η δεξιά πλευρά των ματιών απεικονίζει το συκώτι, τον δεξιό θώρακα και τα αιμοφόρα αγγεία. Η αριστερή πλευρά των ματιών δείχνει όλα τα όργανα της αριστερής πλευράς, δηλαδή την καρδιά, τον αριστερό θώρακα, τον σπλήνα και τα μικρά αιμοφόρα αγγεία. Καταστάσεις υγείας καθώς και ασθένειες που προέρχονται από την καρδιά εντοπίζονται εδώ, ειδικότερα μάλιστα αδυναμίες της καρδιάς ή λιποθυμικές τάσεις. Το κάτω κάτω μέρος της ίριδας αντιπροσωπεύει τα γεννητικά όργανα, καθώς και τα νεφρά και τα έντερα, από όπου μπορούμε να διαπιστώσουμε τον κολικό του νεφρού, τον ίκτερο, την λιθίαση, ασθένειες της χολής και αφροδίσια νοσήματα. Αυτά τα σημάδια μοιάζουν με αγγεία, με ελλείψεις και με κηλίδες.”

Όχι πολύ αργότερα, στα 1695, εμφανίστηκαν οι εργασίες του Johann Eltzholtz και σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, στα 1786, ο Christian Haertels δημοσίευσε μία διατριβή στο Γκέτιγκεν με τίτλο De oculo et signo. Όμως, ο πραγματικός πατέρας της Ιριδολογίας ήταν ο Peczely (1826-19111). Όταν ήταν ακόμα 11 χρόνων, ο Von Peczely λέγεται πως προσπάθησε να απελευθερώσει μια κουκουβάγια που είχε παγιδευτεί στο κήπο, όταν ξαφνικά της έσπασε χωρίς να το θέλει το ένα πόδι. Παρατήρησε σχεδόν αμέσως την εμφάνιση μιας σκοτεινής λουρίδας στο κάτω μέρος του ματιού της. Ο νεαρός Von Peczely της έδεσε το πόδι, την περιέθαλψε μέχρι να γίνει καλά και κατόπιν την απελευθέρωσε. Παρόλα αυτά, το πουλί παρέμεινε στον κήπο του για αρκετά χρόνια και αργότερα ο Von Peczely παρατήρησε την εμφάνιση λευκών και διασταυρούμενων γραμμών σ' εκείνο το τμήμα του ματιού που αρχικά υπήρχε η σκοτεινή λουρίδα. Το γεγονός του έκανε ζωηρή εντύπωση και διατηρήθηκε στην μνήμη του.

Ο πιο διακεκριμένος ιριδολόγος της Ευρώπης είναι ο Dr Josef Deck, ο οποίος υπολογίζει πώς στη διάρκεια των 43 χρόνων σπουδών και ερευνών του έχει εξετάσει πάνω από ένα εκατομμύριο μάτια. Δούλεψε στενά με πολλούς γιατρούς και η έρευνα και οι διαλέξεις τού έδωσαν την ευκαιρία να επισκεφτεί πολλές χώρες της Ευρώπης και της Νότιας Αμερικής.

O Bernard Jensen, διακεκριμένος ιριδολόγος από την Καλιφόρνια, άφησε επίσης όχι μόνο συγγραφικό έργο άλλα και πολλούς σύγχρονούς μαθητές. Με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε το 1951 η Διεθνής Εταιρία Ιριδολόγων (F.G.I) και εκδόθηκε το περιοδικό "Διεθνής Ιριδολόγος".

Στο Λονδίνο το 1959, η Ακαδημία Επιστημών βράβευσε τον επιστήμονα R.Schnabel για το δίτομο έργο του πάνω στην Ιριδολογία. Στην πρώην Σοβιετική Ένωση, οι Βελχόφερ και Ρομάσοφ, του τμήματος της Ιατρικής σχολής του πανεπιστημίου της Φιλίας των Λαών Π. Λουμούμπα, ξεκίνησαν ιριδολογικό εργαστήριο το 1967. Αργότερα τους μιμήθηκε ο Β.Κριβένκο στο Κίεβο καθώς και άλλοι επιστήμονες σε άλλες πόλεις.